Zoethout kweken vraagt om een beetje geduld en ruimte, maar het is een fascinerend project voor wie graag kruiden en specerijen zelf opkweekt. Wat we meestal ‘zoethout’ noemen, is eigenlijk de wortel van de Glycyrrhiza glabra, een vaste plant uit de vlinderbloemenfamilie. Die wortel bevat een natuurlijke zoetstof, glycyrrhizine, die tot wel vijftig keer zoeter is dan suiker. Het wordt al eeuwen gebruikt voor onder meer hoestdrankjes, thee en snoep, en ook in de Aziatische en Mediterrane keuken is het geliefd.
Als je besluit om zelf zoethout te kweken, moet je weten dat dit geen plant is die je even snel oogst. Het duurt vaak drie tot vier jaar voordat je de eerste oogst kunt nemen. Daar staat tegenover dat je daarna jarenlang plezier hebt van een plant die winterhard is en jaarlijks nieuwe scheuten maakt. Zoethout gedijt vooral goed in warme zomers en zachte winters, dus met een beschutte plek of een beetje hulp kun je in Nederland of België zeker succes hebben. Mits je goed voorbereid begint.
Hoe zoethout kweken?
Zoethout kun je zelf kweken uit zaad, maar dat vraagt tijd en ervaring. Veel mensen beginnen daarom liever met een jonge plant of een wortelstek, wat een snellere start geeft. Het is belangrijk om te zorgen voor luchtige, diep losgemaakte grond, want de wortel moet zich goed kunnen ontwikkelen. Ook is zonlicht cruciaal: hoe meer zon, hoe krachtiger de smaak van de wortel. Kies dus een warme, beschutte plek waar de plant rustig zijn gang kan gaan.
Stap 1, de grond voorbereiden
Voordat je begint, is het goed om te weten dat zoethout diepe wortels maakt. Je hebt dus een stuk grond nodig dat minimaal vijftig centimeter diep losgemaakt kan worden. Gebruik een spade en werk langzaam en zorgvuldig, zodat kluiten loskomen en lucht in de bodem trekt. Voeg compost toe voor structuur en humus, maar vermijd verse mest. Die kan de jonge wortels namelijk verbranden.
Een goed doorlatende bodem is cruciaal. Zoethout houdt niet van natte voeten. Als je zware kleigrond hebt, meng dan grof zand of steenslag door de grond om het water beter te laten wegstromen. In zandgrond moet je juist extra compost inwerken om de voedingsstoffen vast te houden.
De pH-waarde van de grond mag licht alkalisch tot neutraal zijn. Een beetje kalk toevoegen in het voorjaar kan helpen om de grond op peil te houden. Test eventueel met een pH-meter en stuur bij waar nodig.
Omdat de plant lang op één plek blijft staan, is een goede start belangrijk. Werk daarom bij het aanplanten ook nog wat rotsmeel of lavameel door de bovenlaag. Dat geeft op lange termijn mineralen af en helpt het bodemleven.
Geef de grond daarna een paar weken rust. Bedek het eventueel met een laagje stro of houtsnippers, zodat de structuur zich kan zetten en de bodem niet uitdroogt.
Stap 2, voordelen van combinatieteelt
Zoethout is lid van de vlinderbloemenfamilie en dat betekent dat de plant stikstof bindt uit de lucht en aan de bodem afgeeft. Dat maakt het een ideale buur voor planten die veel stikstof nodig hebben, zoals koolsoorten, selderij en prei. Zo verbeter je de vruchtbaarheid van je tuin op natuurlijke wijze.
Kruiden die goed samengaan met zoethout zijn bijvoorbeeld munt en kamille. Deze zorgen voor een gevarieerd microklimaat en houden sommige plaaginsecten weg. Ook goudsbloemen zijn geschikt: die trekken nuttige insecten aan en staan bekend om hun schimmelwerende werking.
Vermijd echter combinaties met uien of knoflook. Die kunnen een onderdrukkend effect hebben op de groei van zoethout. Ook tomaten zijn geen goede buren, omdat ze snel veel voeding uit de grond onttrekken en dat conflicteert met de trage groei van de wortel.
In een grotere moestuin kun je zoethout aanplanten in de buurt van eenjarige groenten, die jaarlijks verplaatst worden. Op die manier krijg je een rotatiesysteem waarbij de zoethout als vaste plant het ritme ondersteunt zonder overbelast te raken.
Gebruik de ruimte rond de zoethout ook voor bodembedekkers zoals winterpostelein of spinazie in het vroege voorjaar. Die zorgen voor beschutting van de bodem en houden het vocht beter vast.
Stap 3, Zoethout zaaien of planten
Zoethout kan gezaaid worden in de lente, zodra de bodemtemperatuur boven de vijftien graden ligt. Wel is het belangrijk om de zaden eerst een nacht in warm water te weken. Zo week je het zaadomhulsel los en versnel je het kiemproces. Zaai de zaden ongeveer één centimeter diep en houd de grond vochtig tot de eerste kiemblaadjes verschijnen.
Voor wie sneller resultaat wil of geen ervaring heeft met zaaien, zijn jonge plantjes of wortelstekken een betere keuze. Die zijn soms verkrijgbaar bij gespecialiseerde kwekerijen of online. Plant deze in het voorjaar of de vroege zomer, met minstens zestig centimeter tussenruimte. Zo geef je de wortels ruimte om zich te ontwikkelen.
Je kunt zoethout ook prima in een grote kuip of diepe pot kweken, zolang je zorgt voor voldoende diepte en een goed afwateringsgat. Een pot van minstens dertig liter is aan te raden. Zet de pot op een warme, zonnige plek en geef regelmatig voeding.
Let er wel op dat zoethout in een pot sneller uitdroogt en dus vaker water nodig heeft. Maar het voordeel is dat je de pot in de winter naar binnen kunt halen of tegen een warme muur kunt zetten.
Als je kiest voor zaaien, reken dan op een lange opkweekperiode. De eerste winter overleven de plantjes alleen met voldoende bescherming, dus strooi stro of bladeren rond de basis.
Stap 4, De zorg tijdens de groei
Zoethout houdt van vochtige grond, maar niet van stilstaand water. Geef regelmatig water, vooral tijdens droge zomers, maar zorg dat de bodem goed afwatert. Een dikke mulchlaag helpt het vocht vasthouden en beschermt de wortels tegen uitdrogen.
Tijdens het groeiseizoen kun je één keer per maand een vloeibare biologische meststof geven. Denk aan brandnetelgier of smeerwortelthee. Zo geef je de plant voldoende stikstof en kalium, zonder de grond te verzuren of te belasten.
Als de plant begint te bloeien, hoef je je geen zorgen te maken. De paarse bloemetjes zijn niet alleen sierlijk, maar trekken ook bijen en hommels aan. Je kunt ze gewoon laten zitten. De bloei beïnvloedt de wortelsmaak nauwelijks, dus oogsten kan gewoon later.
Snoei uitgebloeide bloemen af om de energie naar de wortelgroei te sturen. In het najaar sterft het bovengrondse deel af. Laat het blad liggen als extra mulch of knip het af en composteer het.
Vergeet niet de plant in de winter goed te beschermen. In koude streken is het aan te raden om een dikke laag stro, bladeren of dennetakken rond de plantvoet te leggen.
Stap 5, Zoethout oogsten
Na drie tot vier jaar kun je voor het eerst oogsten. Graaf de wortels voorzichtig op in de late herfst, nadat het loof is afgestorven. De plant is dan in rust en dat is het juiste moment om te oogsten.
Gebruik een spitvork en werk voorzichtig, zodat je de wortels niet beschadigt. Kies alleen de buitenste wortels en laat het hart van de plant intact, zodat deze opnieuw kan uitlopen.
Was de wortels goed onder stromend water en verwijder zijworteltjes of beschadigde stukken. Je kunt de wortels daarna meteen gebruiken of drogen voor later.
Als je meerdere planten hebt staan, kun je om de beurt oogsten. Zo blijf je elk jaar voorzien van verse wortels zonder je hele voorraad op te maken.
Bewaar na de oogst ook enkele wortelstukken om nieuwe planten te stekken of te vermeerderen. Die gebruik je bij voorkeur het voorjaar erop.
Stap 6, Vermeerderen
Zoethout kan goed vermeerderd worden via wortelstekken. In het vroege voorjaar of na de oogst kun je stukken van vijf tot tien centimeter afsnijden en opnieuw planten. Zorg dat elk stuk minstens één groeiknop heeft.
Het delen van de plant is ook mogelijk. Graaf de plant op en snijd hem in stukken, elk met een deel van de hoofdwortel en wat scheuten. Plant deze opnieuw uit op een warme plek.
Zorg bij het uitplanten voor goede doorlatende grond en geef meteen water. Bedek de plek met mulch om uitdroging te voorkomen.
Je kunt ook zaden oogsten van de bloemen en die het voorjaar daarop zaaien. Dit proces duurt wel langer en is minder betrouwbaar.
In potten kun je ook vermeerderen, zolang je ervoor zorgt dat elke stek voldoende ruimte en voeding krijgt om een nieuw wortelstelsel te maken.
Hoe zoethout bewaren
Na de oogst kun je de wortels het beste drogen. Snijd ze in stukjes en laat ze drogen op een warme, geventileerde plek. Dit duurt ongeveer een week. Draai de stukjes af en toe om schimmel te voorkomen.
Je kunt de stukjes ook invriezen. Blancheer ze kort in kokend water, laat afkoelen en vries ze daarna in porties in. Ze behouden zo hun smaak voor zeker twaalf maanden.
Bewaar gedroogde zoethoutwortels in een goed afgesloten pot, op een donkere, droge plek. Ze blijven zo tot twee jaar houdbaar, zonder smaakverlies.
Conclusie
Zoethout kweken vraagt inzet, maar het is een bijzonder project voor wie graag zelf kruiden of specerijen in de tuin heeft. Het is geen plant voor wie snel resultaat wil, maar als je hem de tijd en ruimte geeft, beloont hij je jarenlang. Van grondvoorbereiding tot oogst, alles draait om geduld en liefde voor de plant. En het resultaat is niet alleen lekker, maar ook iets om echt trots op te zijn.
Nooit geweten dat zoethout zulke mooie paarse bloemen heeft. Ik heb zelf niet echt groene vingers