Basilicum kweken begint met een verlangen naar verse kruiden in je eigen keuken. De geur die opstijgt zodra je met je hand over de blaadjes strijkt, de intense smaak die een simpel gerecht naar een hoger niveau tilt, en het plezier om iets uit eigen tuin te gebruiken, maken van basilicum een van de meest geliefde keukenkruiden. Het is een kruid dat niet alleen thuishoort in mediterrane gerechten, maar ook in thee, sauzen of simpelweg op een boterham met tomaat.
Wie basilicum kweekt, hoeft het niet te laten bij een enkele plant in een plastic potje van de supermarkt. Zelf kweken betekent méér, rijkere smaak, grotere opbrengst en vooral veel voldoening. Basilicum houdt van warmte, zon en aandacht. Het is geen moeilijk kruid, maar het vraagt wel om een paar dingen waar je als kweker goed rekening mee moet houden. In dit artikel neem ik je stap voor stap mee van voorbereiding tot oogst, en ook hoe je de blaadjes kunt bewaren voor later gebruik.
Hoe basilicum kweken?
Basilicum kun je zelf zaaien of beginnen met een jong plantje uit het tuincentrum. De plant groeit snel, vooral als je hem voldoende zon en warmte geeft. In de volle grond of in een pot, op het balkon of de vensterbank: basilicum groeit bijna overal, zolang het niet te koud wordt. Met de juiste verzorging heb je al snel een weelderige plant die blijft doorgroeien zolang je blijft oogsten. Hieronder lees je precies hoe je begint, wat basilicum nodig heeft en hoe je er lang van kunt genieten.
Stap 1, de grond voorbereiden
Basilicum houdt van een luchtige, voedzame bodem die goed draineert. Begin dus met het losmaken van de aarde op de plek waar je wilt gaan zaaien of planten. Meng compost of goed verteerde mest door de bovenste laag van de grond, zodat de planten een vliegende start hebben.
Zorg ervoor dat de grond niet te nat blijft. Basilicum houdt van vocht, maar geen natte voeten. Als de grond te kleiig is, kun je wat zand of fijne turf toevoegen om het geheel luchtiger te maken. Kies een plek waar de zon minstens zes uur per dag op schijnt. Basilicum is een zonaanbidder en zal zonder voldoende licht snel slap en flets worden.
Wie in potten kweekt, kiest voor potgrond verrijkt met compost. Let er bij potten op dat het overtollige water weg kan, dus boor eventueel extra gaten onderin als dat nodig is. Binnen kweken kan ook, maar kies dan een lichte vensterbank, liefst op het zuiden gericht.
Het beste moment om de grond klaar te maken is in april of mei, afhankelijk van het weer. De nachtvorst moet echt voorbij zijn. Gebruik eventueel een plastic dekje om de aarde alvast op te warmen als het voorjaar traag op gang komt. Zo stimuleer je de zaden of plantjes om sneller te gaan groeien.
Stap 2, voordelen van combinatieteelt
Basilicum kweken gaat uitstekend samen met andere groenten en kruiden. In de combinatieteelt zet je planten bij elkaar die elkaar versterken. Basilicum is zo’n plant. Hij houdt bladluizen en vliegen op afstand, en trekt bijen aan die voor bestuiving zorgen. Daardoor kan hij een mooie bijdrage leveren in een evenwichtige moestuin.
Een van de beste combinaties is basilicum met tomaten. Niet alleen in de keuken vormen ze een perfect paar, maar ook in de tuin. Basilicum beschermt tomatenplanten tegen witte vlieg en zorgt dat de geur in de lucht blijft hangen. Ook paprika, aubergine en komkommer doen het goed naast basilicum.
Wat kruiden betreft kun je basilicum uitstekend combineren met bieslook, koriander en peterselie. Let op met salie en rozemarijn: die houden van drogere grond, terwijl basilicum liever iets meer vocht heeft. Zet die dus wat verder weg in de tuin.
In verhoogde bakken of plantvakken kun je een raster maken met afwisselende combinaties. Zo stimuleer je een gezonde groei, verminder je ziektes en krijg je een hogere opbrengst. Vergeet ook niet dat basilicum met zijn geurige bladeren ook een goede afweer is tegen muggen en andere insecten.
Stap 3, Basilicum zaaien of planten
Je kunt basilicum zaaien vanaf half mei, zodra de kans op nachtvorst weg is. Zaai op rijen met ongeveer twintig centimeter tussenruimte. Druk de zaden licht aan en bedek ze met een dun laagje aarde. Geef voorzichtig water met een fijne gieter of een sproeier. Na een week tot tien dagen zie je meestal de eerste kiemplantjes verschijnen.
Wil je eerder beginnen, dan kun je binnen al in maart of april voorzaaien. Zet de zaaibak op een warme plek met veel licht. Als de zaailingen twee echte blaadjes hebben, kun je ze verspenen en in aparte potjes zetten tot ze groot genoeg zijn om buiten uit te planten.
Je kunt ook kiezen voor gekochte plantjes. Die zijn handig als je maar een paar planten nodig hebt of geen zin hebt om zelf te zaaien. Zet ze bij voorkeur over in een grotere pot met verse aarde. De kleine plastic potjes waarin ze verkocht worden, bieden weinig ruimte en droogt snel uit.
Basilicum groeit ook goed in potten op de vensterbank, het balkon of het terras. Zorg voor voldoende zon en bescherm ze tegen koude wind. Er bestaan verschillende soorten basilicum, waarvan groene basilicum de bekendste is. Rode basilicum heeft donkerpaars blad en een iets kruidigere smaak.
Stap 4, De zorg tijdens de groei
Basilicum heeft veel licht nodig, minstens zes uur zon per dag. Zet je hem binnen, draai dan de pot elke paar dagen een kwartslag zodat hij niet scheef groeit. Buiten gedijt hij het best op een beschutte, warme plek.
Geef regelmatig water, vooral tijdens warme dagen. De grond mag vochtig zijn, maar niet kletsnat. Als de blaadjes slap gaan hangen, is dat een teken dat de plant dorst heeft. Geef liever ’s ochtends water dan ’s avonds, om schimmels te voorkomen.
Basilicum is een hongerige plant. Geef elke twee weken een beetje vloeibare mest of compostthee. Kies een meststof met een lage stikstofwaarde om te voorkomen dat de plant alleen maar blad aanmaakt en geen aroma.
Knijp regelmatig de topjes uit de plant, dat stimuleert vertakking en voorkomt dat de plant gaat bloeien. Als basilicum eenmaal bloeit, stopt hij met groeien en worden de blaadjes bitterder van smaak.
Verwijder gele of beschadigde blaadjes om de plant gezond te houden. Let op voor slakken als je buiten kweekt. Die zijn dol op jonge basilicumplanten. Strooi eventueel wat koffiedik of cacaodoppen rond de plant om ze weg te houden.
Stap 5, Basilicum oogsten
Basilicum kun je het hele seizoen door oogsten, vanaf het moment dat de plant voldoende blad heeft. Pluk bij voorkeur in de ochtend, dan zit het meeste aroma in het blad. Knip of knijp altijd een paar centimeter boven een bladpaar, zodat er weer nieuwe scheuten kunnen groeien.
Pluk niet in één keer alles van de plant. Laat altijd een derde van het blad zitten, zodat de plant kan doorgroeien. Als je te veel in één keer oogst, put je hem uit en stopt de groei.
Je kunt basilicum ook in bosjes knippen om direct te verwerken in gerechten of pesto. Wie pesto wil maken voor de vriezer, kan het blad in één keer oogsten vlak voor de bloei, want dan is het aroma op z’n sterkst.
Bloeien is niet gewenst bij basilicum. Zodra je bloemknoppen ziet, knip je ze weg. Dit verlengt de levensduur van de plant aanzienlijk. Hoe langer je blijft oogsten, hoe langer je verse basilicum hebt.
Basilicum is een eenjarige plant en zal aan het eind van de zomer afsterven. Tegen die tijd kun je grote hoeveelheden oogsten om te bewaren voor de winter.
Stap 6, Vermeerderen
Basilicum vermeerderen kan op verschillende manieren. Een eenvoudige manier is stekken. Snijd een scheutje van ongeveer tien centimeter van een gezonde plant, haal de onderste blaadjes weg en zet het stekje in een glas water. Binnen een week zie je worteltjes verschijnen. Daarna kun je het in een pot met aarde zetten.
Je kunt ook opnieuw zaaien, zelfs laat in het seizoen. Binnen op de vensterbank lukt dat prima tot in september. Voor een snelle opkweek gebruik je verse zaden van dit jaar. Oudere zaden kiemen minder goed.
Het delen of scheuren van de plant is bij basilicum niet geschikt. De wortels zijn te teer en beschadigen snel. Je kunt wél meerdere stekjes nemen van één gezonde plant om nieuwe planten op te kweken.
In de zomer kun je een paar planten in een tunnelkas of serre zetten om zaden te winnen. Laat ze bloeien en afrijpen. Verzamel de zaden als de bloemhoofdjes dor zijn, droog ze goed en bewaar ze koel en donker tot het volgende voorjaar.
Met stekken en opnieuw zaaien kun je het hele seizoen verse planten opkweken en zorgen dat je altijd een voorraadje hebt, zelfs als er eentje kapotgaat of doorschiet.
Hoe basilicum bewaren
Verse basilicum is beperkt houdbaar. In de koelkast verwelkt het snel. Beter is het om takjes met de stelen in een glas water te zetten op kamertemperatuur. Zo blijft het een dag of twee goed. Dek het eventueel af met een plastic zakje om uitdroging te voorkomen.
Basilicum kun je ook invriezen. Hak het fijn, meng met een beetje olie en doe het in een ijsblokjesvorm. Na het invriezen kun je de blokjes in een diepvrieszakje bewaren. Zo blijft het tot twaalf maanden houdbaar. De smaak is iets minder intens, maar nog prima voor in warme gerechten.
Drogen is ook mogelijk. Bind bosjes basilicum samen en hang ze ondersteboven op een warme, droge plek zonder direct zonlicht. Na een week zijn de blaadjes bros en kun je ze verkruimelen. In een goed afgesloten pot blijven ze ongeveer zes maanden houdbaar.
Verse basilicum in water blijft twee tot drie dagen goed. In de koelkast slechts een dag. Ingevroren basilicum kun je tot een jaar bewaren. Gedroogde basilicum blijft zes maanden houdbaar als je het droog en donker bewaart.
Conclusie
Basilicum kweken is een dankbaar project voor elke thuiskok. Met een beetje aandacht en zonlicht krijg je een overvloed aan geurige blaadjes die je gerechten verrijken. Van het voorbereiden van de grond tot het zorgvuldig bewaren van de oogst, elk onderdeel draagt bij aan een geslaagd resultaat. Wie eenmaal zijn eigen basilicum geproefd heeft, wil nooit meer iets anders.
