Brandnetel groeit op veel plekken waar je liever iets anders zou zien. Op de hoek van het erf, langs de composthoop of tussen jonge groentebedden. Ze vallen op door hun scherp gezaagde bladeren en venijnige brandharen. Eén keer onoplettend met je blote hand tussen de planten en je weet het: dat doet pijn. Maar wat veel mensen vergeten, is dat deze plant ook waardevol kan zijn. Niet alleen voor insecten en de bodem, maar zelfs in de keuken.
Brandnetel is een plant waar je al snel een mening over hebt. Veel tuiniers zien het als onkruid dat zich snel verspreidt en waar je lastig vanaf komt. Toch zijn er ook mensen die brandnetel waarderen om wat het oplevert. Want behalve dat hij zich makkelijk voortplant, is brandnetel rijk aan mineralen en eiwitten. Er zijn toepassingen in de moestuin, in de keuken én als huismiddeltje. Je moet alleen weten hoe. In dit artikel gaan we zowel de nuttige kanten als de nadelen van brandnetel bekijken. En vooral: hoe je ze op een natuurlijke manier onder controle houdt.
Brandnetel?
Brandnetel is een overblijvende plant die vaak groeit op voedselrijke gronden. Je herkent hem aan de donkergroene bladeren en de brandharen die bij aanraking histamine, mierenzuur en serotonine afgeven. Die stoffen veroorzaken het branderige gevoel. Toch is deze ‘lastige’ plant meer dan alleen een pijnlijke verrassing. In de volksgeneeskunde wordt hij al eeuwen gebruikt. En in een goed onderhouden tuin kan hij zelfs nut hebben. Denk bijvoorbeeld aan brandnetelgier: een vloeibare meststof van vergiste brandnetels die je eenvoudig zelf maakt.
Wat je met brandnetel doet, hangt dus af van hoe je hem bekijkt. Zie je het als onkruid, dan wil je hem bestrijden. Zie je het als kruid, dan pluk je er de toppen van en zet je er thee van. Het is dus niet zwart-wit. Belangrijk is dat je weet wanneer en hoe je moet ingrijpen, zonder dat je de rest van je tuin schaadt met agressieve middelen. Daarom volgt nu een uitgebreide uitleg over bestrijding, nadelen en gebruiksmogelijkheden van brandnetel.
Wat kun je doen om brandnetel te bestrijden?
De eerste stap is goed kijken waar ze groeien. Brandnetels houden van stikstofrijke, losgewerkte bodem. Dus wie veel compost of mest gebruikt, kan zomaar een broedplek creëren. Zorg daarom dat je bemesting in balans blijft. Minder stikstof betekent minder kans op brandnetels.
Graaf de wortels uit. Brandnetels verspreiden zich ondergronds via worteluitlopers. Trek je alleen het groen weg, dan komt het snel terug. Gebruik een spitvork of scherpe plantschep en volg de witte wortels zo volledig mogelijk. Dit is arbeidsintensief maar zeer effectief, zeker bij kleine oppervlaktes.
Gebruik mulch om ze te verstikken. Leg een dikke laag houtsnippers, karton of stro over plekken waar je brandnetels hebt verwijderd. Dit voorkomt dat zaadjes ontkiemen en dat wortelstukjes opnieuw uitlopen.
Brandnetel verwijderen met kokend water werkt goed bij jonge planten in grindpaden of tussen tegels. Giet voorzichtig kokend water over de plant en herhaal dit wekelijks. Het doodt ook de wortels na enkele keren.
Gebruik brandnetel als indicator. Groeit hij veel in een bepaald deel van de tuin, dan weet je dat de bodem te stikstofrijk is. Overweeg daar andere gewassen te planten die veel voeding gebruiken, zoals pompoenen of kolen, zodat de bodem minder aantrekkelijk wordt voor brandnetel.
Zorg voor concurrentie. Bodembedekkers zoals Oost-Indische kers, smeerwortel of citroenmelisse maken het moeilijk voor brandnetels om zich te vestigen. Een dicht plantenbestand verdringt de indringer.
Maak brandnetelgier van het loof dat je uittrekt. Doe de bladeren in een emmer met water, laat een week of twee staan en gebruik het als vloeibare mest voor je groenten. Zo gebruik je de brandnetel tegen zichzelf: je voedt er andere planten mee.
Tot slot: hou vol. Brandnetels zijn taai en kunnen uit kleine wortelresten terugkomen. Controleer elke paar weken of er opnieuw iets opkomt en grijp meteen in. Na een seizoen consequent verwijderen merk je al verschil.
Wat is het grote nadeel van brandnetels?
Het grootste probleem van brandnetel is zijn groeikracht. Een klein polletje kan binnen een seizoen een flink stuk tuin overnemen. Vooral in humusrijke, vochtige grond breidt hij zich razendsnel uit, zeker als je hem ongemoeid laat. En dan wordt het een hardnekkige plaag die je tuinplannen doorkruist.
Brandnetels verdringen andere planten. Ze vormen dichte pollen die zonlicht wegnemen van minder sterke soorten. Vooral wilde bloemen, jonge kruiden en siergewassen trekken aan het kortste eind. Daardoor neemt de biodiversiteit in je tuin af als je niets onderneemt.
Ze zijn onaangenaam om aan te raken. Zeker in kindertuinen of bij smalle paadjes wil je geen brandnetels. De pijnlijke prikken kunnen dagen blijven jeuken en zijn bij sommige mensen zelfs allergisch van aard.
Ze trekken bepaalde insecten aan die niet altijd welkom zijn. Brandnetel is waardplant voor veel rupsen, waaronder die van de kleine vos en dagpauwoog. Dat klinkt positief, maar rupsen kunnen ook jonge groenteplanten aantasten als ze zich uitbreiden.
En ten slotte: het uiterlijk. In een verzorgde siertuin oogt een bosje brandnetel vaak als slordigheid. Voor veel mensen is het simpelweg ongewenst en wordt het ervaren als rommelig of onkruidachtig. Zeker bij voortuinen kan dat een reden zijn om ze te weren.
Voor alle soorten teelten - 100% Plantaardig - Voor insectengevoelige gewassen
Kun je brandnetel nergens voor gebruiken?
Toch wel. Wie verder kijkt dan de prikkels ziet een plant vol mogelijkheden. Brandnetelblad zit vol ijzer, calcium, magnesium en vitamine C. Als je de jonge topjes (voor de bloei) plukt met handschoenen en ze kort blancheert, kun je ze als spinazie gebruiken in soepen, quiches en omeletten.
Brandnetelthee is al eeuwen populair. Giet kokend water over een handvol verse of gedroogde bladeren en laat tien minuten trekken. De thee werkt vochtafdrijvend en zuiverend, en is volgens de kruidengeneeskunde goed bij reumatische klachten of voorjaarsmoeheid. Drink er niet te veel van, want het stimuleert de nieren sterk.
Van de vezels van brandnetelstengels kun je zelfs touw of textiel maken. Dit werd vroeger op kleine schaal gedaan en wint tegenwoordig weer aan populariteit bij mensen die zelfvoorzienend willen leven. De vezels zijn verrassend sterk en bruikbaar, al vraagt het wat kennis om te verwerken.
In de moestuin is brandnetel een natuurlijke partner. De plant trekt bladluizen weg van groenteplanten, en is dus een vorm van ‘lokkruid’. Bovendien verrijkt hij composthopen met stikstof en versnelt hij het composteerproces. Gooi dus niet alles weg, maar gebruik het selectief.
Je kunt er ook brandnetelsoep mee maken. Fruit een uitje, voeg jonge brandneteltoppen toe en wat aardappelblokjes, vul aan met groentebouillon en kook alles zacht. Na het pureren ontstaat een milde, groene soep met zachte smaak. Let op: altijd koken of blancheren voor gebruik, anders blijven de brandharen actief.
Voor mensen die zelf zeep of huidproducten maken: brandnetel bevat samentrekkende stoffen die in gezichtstonic of shampoo verwerkt kunnen worden. Gedroogd blad wordt in zakjes als huidkompres gebruikt tegen puistjes of huidirritatie.
Zelf mest maken van brandnetel is makkelijk. Doe vijfhonderd gram brandnetelblad in een emmer met vijf liter water. Laat dit tien dagen staan, roer dagelijks. Gebruik de gier verdund in een verhouding van één op tien als vloeibare plantenvoeding. Het stinkt, maar werkt.
Tot slot: brandnetelzaad. Deze worden soms gedroogd en als krachtvoer gegeten. Een eetlepel per dag in yoghurt zou volgens sommigen helpen tegen vermoeidheid en het libido versterken. Wetenschappelijk bewijs is er niet veel, maar in de kruidengeneeskunde is het een oud gebruik.
Conclusie
Brandnetel is veel meer dan een lastig onkruid. Het is een sterke plant die zich snel verspreidt, zeker in voedselrijke tuinen. Dat is lastig als je een siertuin wilt of jonge planten probeert te beschermen. Toch is het zonde om hem zomaar als vijand te zien. Wie hem op de juiste manier beheerst en begrijpt, kan er veel uithalen: voeding, mest, thee, vezels en zelfs geneeskrachtige toepassingen. Brandnetel verdient dus ook een plek in onze aandacht, al is het dan in beperkte, beheerste vorm.
Voor lastig te bestrijden onkruid, Bestrijdt blad & wortel. Voorkomt hergroei. Werkt binnen 3 uur. 750 Milliliter
Voor alle soorten teelten - 100% Plantaardig - Voor insectengevoelige gewassen
