Vlas kweken is iets wat je niet vaak hoort in een doorsnee moestuin, en dat is eigenlijk zonde. Het is een plant die veel meer te bieden heeft dan alleen de bekende lijnzaadjes. De tere blauwe bloemetjes zijn een lust voor het oog en trekken bijen aan, maar de echte kracht van deze plant zit in de zaden én de vezels. Van oudsher werd vlas niet alleen voor voeding gebruikt, maar ook voor het maken van linnen, touw en olie. Wat veel mensen niet weten, is dat je deze veelzijdige plant ook heel goed zelf in je tuin of zelfs op een klein balkon kunt kweken.
In de volksmond denkt men vaak alleen aan lijnzaad als ze het over vlas hebben, maar er zit meer in deze plant dan dat. Als je eenmaal weet hoe eenvoudig het is om zelf vlas te telen, dan ga je het met andere ogen bekijken. Of je nu een siertuin hebt of een functionele moestuin, vlas past in beide werelden. En zeg nou zelf: hoe leuk is het om zelf lijnzaad te kunnen oogsten en gebruiken in de keuken?
Hoe Vlas kweken?
Vlas kweken vraagt wel wat voorbereiding, maar als je het goed aanpakt, heb je er relatief weinig omkijken naar. De plant groeit snel, houdt van zon en heeft een voorkeur voor lichte, niet te natte grond. Je kunt kiezen tussen vlas zaaien of planten, afhankelijk van je doel en beschikbare ruimte. In de volgende stappen leg ik uit hoe je dat aanpakt, van het voorbereiden van de bodem tot aan het oogsten van je eigen lijnzaad.
Stap 1, de grond voorbereiden
Een goede start begint bij een losse, goed doorlatende bodem. Vlas houdt niet van zware, natte kleigrond. Je begint dus met het omspitten van de aarde tot ongeveer twintig centimeter diep. Gooi er geen verse mest op, want dat vindt vlas helemaal niets. Beter is het om de bodem te verrijken met wat compost van vorig jaar of goed verteerde stalmest, in kleine hoeveelheden.
Kies een plek waar veel zonlicht komt. Vlas heeft minstens zes uur zon per dag nodig om krachtig te groeien. Maak de grond fijn met een hark zodat je een vlak zaaibed krijgt. Verwijder stenen, wortelresten en onkruid. Vlas kiemt langzaam, dus concurrentie van onkruid is niet gewenst.
Zorg voor een pH-waarde van rond de 6 tot 7. Als je grond te zuur is, kun je wat kalk toevoegen. Is het eerder te basisch, werk dan met compost of turf om het in balans te brengen. Vlas houdt van evenwicht.
Voor het zaaien kun je eventueel rijtjes maken met een plantstok. De afstand tussen de rijen mag ongeveer tien tot vijftien centimeter zijn. Zo kun je makkelijker wieden en groeit het vlas luchtiger op.
Tot slot, geef de aarde een paar dagen de tijd om tot rust te komen nadat je deze hebt voorbereid. Je zult merken dat het zaaien daarna net iets beter lukt.
Stap 2, voordelen van combinatieteelt
Vlas is een plant die verrassend goed samengaat met andere soorten. In de combinatieteelt werkt vlas bijvoorbeeld uitstekend met wortel, prei, bieslook, koriander en rammenas. Deze combinaties zorgen ervoor dat schadelijke insecten minder snel vat krijgen op de planten.
In de buurt van wortelen helpt vlas bij het weren van wortelvlieg. Bij prei kan vlas bijdragen aan een betere luchtcirculatie tussen de planten, wat schimmels tegengaat. Koriander en vlas vormen samen een sterke mix die luizen minder aantrekkelijk vinden.
Bovendien helpt de structuur van vlas het bodemleven in balans te houden. De dunne wortels beluchten de bodem zonder hem uit te putten, en dat is gunstig voor gewassen die daarna op dezelfde plek groeien.
Voor bijen en andere nuttige insecten is vlas ook waardevol. De bloemetjes geven nectar en pollen in een periode dat er niet veel anders bloeit. Daardoor bevorder je de biodiversiteit in je tuin.
Ten slotte is vlas een goede keuze om open stukken grond te bedekken. Het voorkomt dat onkruid de overhand krijgt en ziet er tegelijk aantrekkelijk uit.
Stap 3, Vlas zaaien of planten
Vlas zaai je bij voorkeur in april of begin mei, als de kans op nachtvorst klein is. De zaden kiemen het best bij een temperatuur van tien tot vijftien graden. Je strooit ze dun uit in de voorbereide rijen, en bedekt ze daarna met een dun laagje aarde.
Je hoeft de zaden niet diep te leggen, hooguit een halve centimeter. Het gaat erom dat ze contact maken met de aarde, maar niet te diep liggen. Houd de grond daarna licht vochtig totdat je de eerste kiemplantjes ziet verschijnen.
Heb je geen tuin maar wel een balkon of vensterbank? Dan kun je vlas ook in een diepe pot kweken. Kies een pot van minstens dertig centimeter diep, met gaten onderin voor de afwatering. Gebruik lichte potgrond gemengd met wat zand, en zet de pot op een zonnige plek.
Er bestaan ook jonge vlasplantjes die je kant-en-klaar kunt kopen bij gespecialiseerde kwekers. Die zijn vooral handig als je laat in het seizoen begint, maar ze geven vaak een minder sterke oogst dan wanneer je zelf zaait.
Wat je ook kiest, hou er rekening mee dat vlas het best groeit als je hem een beetje zijn gang laat gaan. Hij is niet moeilijk, zolang je hem voldoende zon, lucht en ruimte geeft.
Stap 4, De zorg tijdens de groei
Zodra de eerste sprietjes bovenkomen, is het zaak om te blijven wieden. Vlas groeit traag in het begin en kan niet tegen concurrentie van onkruid. Geef in droge periodes een keer per week water, liefst in de vroege ochtend of avond.
Vlas heeft weinig mest nodig, maar wat kali en fosfor helpt wel bij de bloemvorming en zaadvorming. Vermijd stikstofrijke meststoffen, want die geven veel blad maar weinig bloemen of zaden.
Als het vlas begint te bloeien, is dat een teken dat de groeifase bijna voorbij is. Laat de bloemen staan, ze zijn aantrekkelijk voor bijen en geven later de zaaddozen. Je hoeft niet in te grijpen als hij gaat bloeien, het hoort bij de cyclus van de plant.
Bescherm het gewas bij stevige wind of zware regen met een eenvoudige steunrand of wat rijshout. Vlas is gevoelig voor omvallen als hij te lang wordt of nat blijft hangen.
Blijf alert op bladluizen. Zie je ze verschijnen, dan kun je ze besproeien met een oplossing van water en een scheutje afwasmiddel. Of je plant een paar afrikaantjes tussen de vlasrijen, die weren luizen op natuurlijke wijze.
Stap 5, Vlas oogsten
Het moment van oogsten is afhankelijk van je doel. Wil je lijnzaad oogsten, wacht dan tot de zaaddozen bruin beginnen te kleuren en droog aanvoelen. Dat is meestal eind augustus of begin september.
Trek de hele plant met wortel en al uit de grond. Dat is belangrijk als je ook de vezels wilt gebruiken. Schud het overtollige zand van de wortels, maar was ze niet af. Laat de planten vervolgens op een droge, warme plek enkele dagen drogen.
Voor zaad kun je de gedroogde stelen uitslaan boven een doek of ze dorsen tussen je handen. De zaadjes vallen er dan vanzelf uit. Bewaar ze in een afgesloten pot op een donkere plek.
Wil je alleen de vezels gebruiken? Dan moet je de stelen na het drogen ‘roten’ in dauw of water, waarna je ze kunt bewerken tot vlasvezels voor textiel.
Zorg altijd voor droge omstandigheden tijdens de oogst. Natte vlasplanten bederven snel en schimmelen, wat het gebruik voor voedsel of vezel bemoeilijkt.
Hoe vlas bewaren
Verse vlaszaden kun je na drogen minstens een jaar bewaren in een goed afgesloten glazen pot. Zet de pot op een donkere, koele plek, bijvoorbeeld in een keukenkast of voorraadkast.
Vlas kun je ook invriezen, al wordt dat zelden gedaan. Als je toch die keuze maakt, gebruik dan kleine porties en verpak ze luchtdicht in diepvriesdoosjes of zakken. In de vriezer zijn de zaden ongeveer zes maanden houdbaar.
Drogen is de meest gangbare manier. Leg de zaden op een doek op een warme plek, uit de zon. Als ze volledig droog zijn, kun je ze verpulveren of heel bewaren, afhankelijk van het gebruik.
Hoe vlas in de keuken gebruiken?
Vlaszaadjes, vaak ook wel lijnzaad genoemd, zijn voedzaam en rijk aan omega-3 vetzuren. Je kunt ze malen en toevoegen aan brooddeeg of pannenkoekenbeslag voor extra vezels. Let er wel op dat je ze eerst weekt of maalt, anders verteren ze nauwelijks.
Geroosterde vlaszaden zijn knapperig en geven een nootachtige smaak aan salades. Rooster ze kort in een droge koekenpan tot ze licht beginnen te poppen. Laat afkoelen en bewaar ze in een glazen pot.
Vlaszaden kun je ook gebruiken in smoothies. Week ze eerst in water of yoghurt voor een paar uur. Ze worden dan slijmerig, maar dat helpt juist bij de spijsvertering.
Je kunt er zelfs vlasmeel van maken, door de droge zaden te malen in een koffiemolen. Dat meel kun je gebruiken als bindmiddel in soepen of als glutenvrij alternatief voor tarwebloem.
Er zijn ook mensen die de jonge blaadjes van de plant gebruiken in salades. Dat is wat minder gangbaar, maar wel mogelijk zolang je zeker weet dat ze onbespoten zijn.
Conclusie
Vlas kweken is een bijzondere ervaring die zowel voor de keuken als voor het ambacht iets oplevert. Het vraagt wat aandacht in het begin, maar je krijgt er een veelzijdige en waardevolle plant voor terug. Je haalt er lijnzaad uit, een schitterende bloei, en als je wilt zelfs vezels voor textiel. Bovendien is het een plant die de bodem helpt, bijen aantrekt en prima samenwerkt met andere gewassen in de tuin.
Bericht van Facebook:
Vlas is toch geen onkruid?
Nee, absoluut niet.
Bericht van Facebook:
dat staat in de tekst van groentetuintje.
Lezen is soms zo moeilijk. Er staat
_____
Verwijder stenen, wortelresten en onkruid. Vlas kiemt langzaam, dus concurrentie van onkruid is niet gewenst.
Ten slotte is vlas een goede keuze om open stukken grond te bedekken. Het voorkomt dat onkruid de overhand krijgt en ziet er tegelijk aantrekkelijk uit.
Zodra de eerste sprietjes bovenkomen, is het zaak om te blijven wieden. Vlas groeit traag in het begin en kan niet tegen concurrentie van onkruid. Geef in droge periodes een keer per week water, liefst in de vroege ochtend of avond.
_____
Er staat nergems dat Vlas onkruid is. Lezen!!!!!
Bericht van Facebook:
Van vlas kun je linnen maken en levert lijnzaad. Maar meer zou ik niet op kunnen noemen. Iets voor de bloementuin??Maar bloeit niet lang. Wat kun je nog meer bedenken dan…?
Je kunt de zaden gebruiken in de keuken op verschillende manier, daarom ideaal voor in de moestuin.
Wat een goed idee. Ik houd zelf ook van planten die de leegte vullen, zo heb je geen onkruid. Bij mijn siertuin is dit de ooievaarsbek, heel makkelijk te stekken.
Wat ziet deze blauwe bloemetje er super mooi uit.
Soms kan je van veel dingen iets uit maken.