Paardenbloemen groeien in het voorjaar met een kracht en vasthoudendheid die menig tuinliefhebber tot wanhoop drijft. Ze duiken op tussen de tegels, in het gazon, aan de randen van moestuinbedden en zelfs tussen sierplanten in. Wat begint met één gele bloem, verandert binnen enkele dagen in een donzige zaadballetje vol vliegende parachutes die zich vrolijk over je hele tuin verspreiden. En voor je het weet, staat het hele gazon vol met deze felgele bezoekers.
Toch zijn paardenbloemen niet alleen maar lastig. Er zit een ander verhaal achter deze hardnekkige planten, een verhaal dat vaak over het hoofd wordt gezien. Want waar de ene tuinier zich ergert aan hun vasthoudendheid, ziet de ander juist een schat aan mogelijkheden. Paardenbloemen zijn eetbaar, medicinaal te gebruiken en bovendien belangrijk voor insecten. Maar dat betekent niet dat je ze altijd zomaar hun gang moet laten gaan. In dit artikel kijken we eerlijk naar beide kanten.
Paardenbloemen?
Veel mensen vragen zich af of paardenbloemen eigenlijk wel zo schadelijk zijn. Ze staan symbool voor verwaarloosde gazons en worden vaak gezien als onkruid. Maar is dat wel terecht? Niet helemaal. De plant heeft namelijk ook een functie in de natuur. Paardenbloemen bloeien vroeg in het jaar, en zijn daarmee een van de eerste voedselbronnen voor bijen en andere insecten. Hun diepe wortels halen mineralen omhoog die andere planten niet kunnen bereiken. Toch blijven ze lastig, vooral in tuinen waar een strak en egaal gazon gewenst is. Daarom is het goed om te weten wat je kunt doen, zonder gelijk naar chemie te grijpen.
Wat kun je doen om paardenbloemen te bestrijden?
Wie paardenbloemen uit zijn tuin wil houden, moet volhouden. Het begint bij het handmatig verwijderen van de plant, en dat betekent met wortel en al. Gebruik daarvoor een smalle onkruidsteker of een speciaal paardenbloemmesje. Steek diep in de grond naast de wortel, en wrik voorzichtig zodat je de penwortel in zijn geheel uit de grond krijgt. Als er een stukje blijft zitten, loopt de plant namelijk gewoon weer uit.
Doe dit bij voorkeur wanneer de grond vochtig is, bijvoorbeeld na een regenbui. De wortel laat dan makkelijker los, zonder dat je al te veel van het omliggende gras beschadigt. Probeer dit ook te doen voordat de bloemen zijn uitgebloeid, anders verspreidt het zaad zich via de wind.
Een andere biologische aanpak is het regelmatig maaien van het gazon. Houd je gras kort, maar niet te kort. Zo krijgen paardenbloemen minder kans om zich te ontwikkelen tot bloem. Vooral het afmaaien van de bloemkoppen voordat ze zaad vormen, helpt al enorm bij het indammen van de verspreiding.
Gebruik geen kunstmest, maar kies voor een evenwichtige compost of organische meststof. Een gezond en dicht begroeid gazon laat namelijk minder ruimte voor paardenbloemen. Door je bodem te verbeteren, maak je het voor onkruid lastiger om terrein te winnen. Denk aan het inzaaien van kale plekken met graszaad en het verticuteren van de mat als die te dicht is.
Sommige mensen strooien ook kalk op hun gazon om paardenbloemen tegen te gaan. Deze planten houden van een zure grond, dus door de zuurgraad iets te verlagen maak je het voor hen minder aantrekkelijk. Gebruik hiervoor wel een pH-meter om te bepalen of het echt nodig is, want te veel kalk kan ook andere planten schaden.
Een methode die steeds meer aandacht krijgt is het afdekken van de grond met mulch of karton. Dit werkt vooral goed op stukjes grond waar je bijvoorbeeld nog geen planten hebt staan, zoals randen van de moestuin. Door het licht weg te nemen, verstoor je de groei van paardenbloemen vanaf de wortel.
Je kunt ook overwegen om paardenbloemen weg te branden met een elektrische onkruidbrander. Hiermee verhit je de plant plaatselijk, waardoor de cellen kapot gaan. Dit is vooral effectief bij jonge plantjes en als je geen zin hebt om telkens te bukken. Herhaling blijft wel nodig.
Ten slotte is het belangrijk om de juiste balans te zoeken. Een paar paardenbloemen in de tuin kunnen geen kwaad, en ze bieden ook voordelen. Maar als je het gevoel hebt dat ze de overhand nemen, loont het om biologisch, volhardend en slim in te grijpen.
Wat is het grote nadeel van paardenbloemen?
Het grootste probleem van paardenbloemen zit hem in hun groeikracht. Eén plantje kan zich in korte tijd uitbreiden tot een kolonie. Elke bloem levert tientallen zaadjes, die door de wind overal terechtkomen. Zelfs als je eigen tuin netjes is, kun je dus alsnog te maken krijgen met zaad van de buren.
Paardenbloemen hebben een penwortel die diep de grond in gaat. Daardoor zijn ze moeilijk te verwijderen. Trek je ze oppervlakkig uit, dan groeit het restant gewoon weer terug. Die diepe wortel maakt ze ook lastig te combineren met andere planten. Ze nemen veel ruimte en voeding in beslag ondergronds.
In een gazon zorgen paardenbloemen voor ongelijkheid. Ze vormen rozetten die zich plat over het gras uitstrekken, en verstoren daarmee het egale beeld. Tijdens het maaien blijven de bladeren vaak liggen, omdat ze onder het mes doorglijden. Ook hun bloemstelen zijn stevig, waardoor het gazon er oneffen uit blijft zien.
Ze kunnen ook andere planten verdringen. In de moestuin zorgen ze voor concurrentie. Vooral op jonge zaailingen hebben ze invloed, doordat ze vocht en voedingsstoffen uit de bodem trekken en het licht wegnemen. Dat maakt ze ongewenst bij pas ingezaaide bedden of jonge aanplant.
Tot slot veroorzaken paardenbloemen soms allergische reacties bij mensen. Hun stuifmeel of latex uit de stengel kan huidirritatie geven. Vooral bij mensen die veel in de tuin werken of bloemen plukken, kan dat lastig zijn. Hoewel het zeldzaam is, is het toch een extra reden om alert te blijven.
Kun je paardenbloemen nergens voor gebruiken?
Het idee dat paardenbloemen alleen maar lastig zijn, klopt niet helemaal. Je kunt ze namelijk op allerlei manieren gebruiken, in de keuken én in de huisapotheek. De jonge bladeren van paardenbloemen kun je rauw eten in een salade. Ze smaken een beetje bitter, vergelijkbaar met rucola. Vooral in het vroege voorjaar zijn ze nog zacht en niet al te sterk van smaak.
Ook de bloemknoppen zijn eetbaar. Je kunt ze inmaken in azijn en gebruiken als vervanger van kappertjes. Even koken en dan inleggen in witte wijnazijn met een beetje peper en mosterdzaad levert een verrassend bijgerecht op. De gele bloemblaadjes kun je over salades strooien voor kleur en een lichte kruidige toets.
Van de bloemen kun je ook siroop maken. Door ze zachtjes te koken in water met citroen en daarna in te dikken met suiker, krijg je een soort paardenbloemenhoning. Die wordt vaak gebruikt als hoestmiddel of gewoon als smeersel op brood. Let op dat je alleen bloemen plukt die niet langs de weg of op bespoten grasvelden staan.
De wortel van de paardenbloem wordt al eeuwenlang medicinaal gebruikt. Je kunt ze drogen en roosteren, waarna je er thee of een koffievervanger van maakt. Die heeft een aardse, ietwat bittere smaak. De wortel werkt vochtafdrijvend en zou goed zijn voor de lever.
Je kunt ook zelf thee zetten van de bladeren en bloemen. Laat ze drogen en bewaar ze in een glazen pot. Een paar gram gedroogde bloem of blad per kop heet water is voldoende. Laat het ongeveer tien minuten trekken. De thee werkt licht reinigend en kan helpen bij een opgeblazen gevoel.
Voor mensen die graag wilde kruiden verzamelen, is de paardenbloem een dankbare plant. Alles is bruikbaar, van wortel tot bloem. Je hoeft alleen goed te letten op de plek waar je oogst. Vermijd bermen en hondenuitlaatplaatsen, en pluk met mate zodat er genoeg overblijft voor insecten.
Zelfs in cosmetica zie je paardenbloemextract terug. Sommige crèmes gebruiken het vanwege de zuiverende werking. Ook in haarverzorging wordt het toegepast, vooral bij producten die bedoeld zijn om de hoofdhuid te kalmeren.
Tot slot kun je paardenbloemen ook gebruiken om een soort gelei te maken. Dit lijkt op vlierbloesemgelei, maar dan met een aardse ondertoon. Combineer het met een vleugje citroen en gebruik het op pannenkoeken of toast. Zo geef je deze ‘lastpost’ ineens een eervolle plek op tafel.
Conclusie
Paardenbloemen zijn hardnekkig, dat staat vast. Maar wie zich verdiept in hun eigenschappen, ontdekt ook hoe veelzijdig deze plant eigenlijk is. Paardenbloemen kunnen lastig zijn in het gazon of de moestuin, maar ze bieden ook voedsel, kleur en zelfs geneeskracht. Of je ze nu weghaalt of juist gebruikt in de keuken, het begint allemaal met begrijpen wat je tegenover je hebt. Paardenbloemen horen bij het voorjaar, of je het nu wilt of niet.
